Οι έγγειες βελτιώσεις

Οι έγγειες βελτιώσεις και οι συνιστώσες τους, Έδαφος, Γη και Υδάτινοι πόροι

Ο στόχος σύνταξης αυτού του άρθρου ήταν η ανάδειξη της αναγκαιότητας ριζοσπαστικής αναθεώρησης του θεσμικού πλαισίου των εγγείων βελτιώσεων.  O στόχος όμως διευρύνθηκε, καθώς, έγινε αντιληπτό γρήγορα ότι, οι έγγειες βελτιώσεις αποτελούν μια υπο – ενότητα του οικοσυστήματος του φυσικού περιβάλλοντος που συνυπάρχει και αλληλεπιδρά και με άλλα στοιχεία του, οργανισμούς – βιοτικά στοιχεία που ζουν σ΄ αυτό (ζώα, φυτά, βακτήρια, μύκητες), αβιοτικά στοιχεία (έδαφος, αέρας, ατμόσφαιρα, νερό, κλίμα, έδαφος κλπ) και τις αλληλεπιδράσεις τους. ….

Πρόλογος

Ο στόχος σύνταξης αυτού του άρθρου ήταν η ανάδειξη της αναγκαιότητας ριζοσπαστικής αναθεώρησης του θεσμικού πλαισίου των εγγείων βελτιώσεων.  O στόχος όμως διευρύνθηκε, καθώς, έγινε αντιληπτό γρήγορα ότι, οι έγγειες βελτιώσεις αποτελούν μια υπο – ενότητα του οικοσυστήματος του φυσικού περιβάλλοντος που συνυπάρχει και αλληλεπιδρά και με άλλα στοιχεία του, οργανισμούς – βιοτικά στοιχεία που ζουν σ΄ αυτό (ζώα, φυτά, βακτήρια, μύκητες), αβιοτικά στοιχεία (έδαφος, αέρας, ατμόσφαιρα, νερό, κλίμα, έδαφος κλπ) και τις αλληλεπιδράσεις τους. 

Σχηματικά θα μπορούσε να παρασταθεί, όπως φαίνεται στο παρακάτω οργανόγραμμα:

Αυτή η φυσική πολυπλοκότητα, αλληλουχία και αλληλεξαρτήσεις των συνιστωσών του, κάνουν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πρόκληση την κατανόηση και τη διαχείριση του «Οικοσυστήματος του φυσικού περιβάλλοντος», ως βασικής οικολογικής μονάδας,.

Κυρίως γιατί, κάθε επί μέρους στοιχείο του οικοσυστήματος (π.χ το νερό, το έδαφος, το κλίμα κλπ) χαρακτηρίζεται από εξειδικευμένη δομή, λειτουργία και διαφορετική, εξατομικευμένη, θεσμική ρύθμιση.  Εξαιτίας αυτού του λόγου, όμως, είναι φανερό, πως η έλλειψη οργανικής, σημασιολογικής, νομικής διασύνδεσης με τις ρυθμίσεις των άλλων στοιχείων του οικοσυστήματος δεν διασφαλίζει συνεκτικές λύσεις και δημιουργικά αποτελέσματα και διαιωνίζει την αδυναμία ολιστικής και αποτελεσματικής θεσμικής διαχείρισής του.

Αντίθετα η κατανόηση της λειτουργίας καθενός και η προσπάθεια εντοπισμού της εσωτερικής αλληλουχίας όλων των επί μέρους επιχειρησιακών και θεσμικών στοιχείων που συνθέτουν το οικοσύστημα θα επέτρεπε το σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός εθνικού πλαισίου ολιστικής διαχείρισής του σύμφωνα με τους εθνικούς, ενωσιακούς και άλλους διεθνείς κανόνες και κατευθύνσεις και με την αξιοποίηση βέλτιστων πρακτικών.

 

***

Β. Το θεσμικό πλαίσιο στη χώρα μας για τις έγγειες βελτιώσεις, οι παθογένειές του

 

Γενικά

 

Η χώρα μας, ήδη, από το 1958, νομοθετώντας ότι, οι έγγειες βελτιώσεις «…αποσκοπούν κυρίως εις την ανάπτυξιν και διατήρησιν,

  • των υδατικών και
  • εδαφικών γεωργικών πόρων της Χώρας…»,

είχε αναγνωρίσει, ότι το έδαφος, οι υδάτινοι πόροι και η γεωργία αποτελούν στοιχεία του οικοσυστήματος που συνθέτουν βασικά την έννοια των εγγείων βελτιώσεων.

Δυστυχώς, η αφετηρία αυτή έμεινε χωρίς συνέχεια.  Η νομοθεσία εκείνη παραμένει, ως σκελετός, αλλά δεν εφαρμόζεται ουσιαστικά.

Συχνά στη διαδρομή των χρόνων τροποποιήθηκε άναρχα και χωρίς στρατηγική.

Οι αρμοδιότητες διασκορπίστηκαν ομιχλωδώς, φορείς που προβλέπονται, αλλά δεν λειτουργούν ή υπολειτουργούν ή καταργήθηκαν, νέοι δημιουργούνται, χωρίς σχεδιασμό και μελέτη επιπτώσεων, τα αντικείμενα των εγγείων βελτιώσεων και των συνιστωσών τους δεν εκσυγχρονίζονται, το, ούτως ή άλλως αναχρονιστικό θεσμικό πλαίσιο δεν εφαρμόζεται και ακόλουθα κάθε απόπειρα «εκσυγχρονισμού» του προσέφερε καμιά ωφέλεια, αντίθετα το περιέπλεκε και αποσάθρωνε ακόμη περισσότερο.

 

Οι μομφές αυτές τεκμηριώνονται εύκολα, αν απλά ανατρέξουμε σε ορισμένες παθογένειες του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, που διαιωνίζονται, αλλά και συνθέτουν την αναγκαιότητα ανάληψης άμεσων πρωτοβουλιών.

 

  1. Στον ιστότοπο του ΥΠΑΑΤ, βρίσκονται άτακτα καταχωρημένα νομοθετήματα, όπως δημοσιεύονται στα ΦΕΚ.
  2. Καμιά φροντίδα ταξινόμησης, κωδικοποίησης ή διαλειτουργικής διασύνδεσης τους και όσων άλλων είναι γνωστή, ώστε το έργο της αναζήτησης των αρχικών, των άπειρων τροποποιήσεων, καταργήσεων και εν τέλει των ισχυουσών διατάξεων, αποτελεί αντικείμενο διδακτορικής διατριβής.
  3. Παρέχονται αρμοδιότητες σε μη υπάρχοντες φορείς, όπως τα «Υπουργεία Γεωργίας» και «Συγκοινωνιών & Δημοσίων Έργων». Η αντιστοίχισή τους προς σημερινά υπουργεία είναι αδύνατη, αφού στη διαδρομή των «αιώνων» από το 1958, η ανεύρεση των αρμοδιοτήτων των φορέων που τα αντικατέστησαν είναι έργο, επίσης αδύνατο,
  4. Όργανα που προβλέπονται από τη νομοθεσία των εγγείων βελτιώσεων, όπως, το «Ανώτατον Συμβούλιον Εγγειοβελτιωτικών Εργων», η ΥΕΒ, «το Κεντρικόν Γνωμοδοτικόν Συμβούλιον Εγγειοβελτιωτικών έργων», «Περιφερειακόν Γνωμοδοτικόν Συμβούλιον Εγγειοβελτιωτικών Εργων», ΤΟΕΒ, ΓΟΕΒ κλπ είναι άγνωστο αν λειτουργούν, πως λειτουργούν και αν το τελευταίο συμβαίνει με ποιο τρόπο εφαρμόζουν το ισχύον ενωσιακό και εθνικό δίκαιο για τις συνιστώσες των εγγείων βελτιώσεων, το έδαφος και τους υδάτινους πόρους ή σε ποιο βαθμό οι αρμοδιότητές τους ισχύουν ή έχουν ανατεθεί παράλληλα και σ’ άλλους φορείς, προκαλώντας συγκρούσεις, επικαλύψεις, παράλυση ή αντιφατικές λύσεις.
  5. Όργανα που υπάρχουν, όπως η Αποκεντρωμένη Διοίκηση και η Περιφέρεια, είναι άγνωστο, αν και πως έχουν αποκτήσει αρμοδιότητες σχετικές με τις έγγειες βελτιώσεις και τις εφαρμόζουν ενόψει του ισχύοντος ενωσιακού δικαίου για το έδαφος, τους υδάτινους πόρους και τη γεωργία,
  6. Βαρύγδουπα, όργανα της Κεντρικής Διοίκησης της κυβέρνησης, όπως η Εθνική Επιτροπή Υδάτων, τα «αρμόδια» υπουργεία, ο πρωθυπουργός, η αποκεντρωμένη διοίκηση του κράτους, είναι άγνωστο πως αντιλαμβάνονται, λαμβάνουν υπόψη και εφαρμόζουν το ενωσιακό δίκαιο για το έδαφος, τους υδάτινους πόρους και τη γεωργία, ως συνιστωσών των εγγείων βελτιώσεων

Ο προσδιορισμός των φορέων διαχείρισης των συνιστωσών των εγγείων βελτιώσεων που απεικονίζεται στο παρακάτω οργανόγραμμα,

Image module
  1. είναι αδύνατον να επιβεβαιωθεί, ότι εξαντλείται, ενώ ο εντοπισμός των αρμοδιοτήτων τους είναι, πρώτον, επίσης αδύνατον να γίνει και, δεύτερον κι αν ακόμη γινόταν, θ’ αναδείκνυε τις απίστευτες επικαλύψεις και συγκρούσεις που έχουν προκληθεί από την ανικανότητα των κυβερνήσεων να θεσπίσουν λιτό, ουσιαστικό, δημιουργικό και αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο.
  2. Η νομοθεσία των εγγείων βελτιώσεων προβλέπει την έννοια των Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας, ως φορέων διαχείρισης των σχετικών έργων και την ιεραρχική υπαγωγή τους, στο Υπουργείο Γεωργίας αρχικά, μετά στους Δήμους, μετά στις Περιφέρειες (μέχρι στιγμής).

Την ίδια στιγμή, όμως, άλλα νομοθετήματα ενδιάμεσα, όπως ο ν. 849/1978, Προεδρικά Διατάγματα του 1979, του 1991, του 1999, ο νόμος 4138/2013 και άλλα που μας έχουν διαφύγει επέτρεψαν τη δημιουργία άλλων Οργανισμών, όπως Ανάπτυξης της Κρήτης (και προφανώς αντίστοιχων σε πανελλήνιο επίπεδο) και μάλιστα ορισμένων με την μορφή Ανώνυμης Εταιρίας, οι οποίοι επίσης ονομάστηκαν κοινής ωφέλειας, όπως, ο ΟΑΝΑΚ, ο ΟΑΔΥΚ, ο ΟΑΔΚ και ήδη, πρόσφατο κρούσμα ο ΟΑΚ ΑΕ, που μάλιστα προωθείται ακατανόητα για ν’ αναλάβει τα έργα διαχείρισης των υδάτινων πόρων και του εδάφους ανάπτυξης όλης της Περιφέρειας Κρήτης !

Στους οργανισμούς αυτούς δόθηκαν άκριτα αρμοδιότητες εγγείων βελτιώσεων, ώστε τα ερωτήματα αν υπάγονται, όπως και η εκτέλεση έργων που τους αναθέτονται Α’ Β΄ και Γ΄τάξεως, με ποιους όρους και σε ποια έκταση ή όχι στη νομοθεσία του 1958 , είναι αδύνατον ν’ απαντηθούν,

Παράλληλα η διαμόρφωση διαφορετικών άνισων θεσμικών πλαισίων γι αυτούς τους οργανισμούς, ομοίως αποκαλούμενους «κοινής ωφέλειας» έχει δημιουργήσει οξέα ερωτηματικά για το αν εκείνοι που τους προώθησαν και θέσπισαν γνώριζαν τους ΟΕΒ και το καθεστώς διοίκησης και εποπτείας τους ή για το λόγο και τη σκοπιμότητα δημιουργίας τους με διαφορετικό τρόπο, αφού οι ΟΕΒ είχαν συγκεκριμένο ρόλο, δομή και λειτουργία ή για τη σχέση μεταξύ τους και την εκτέλεση των έργων εγγείων βελτιώσεων και μύρια άλλα.

  1. Τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ) και τα υποχρεωτικά και συμπληρωματικά Προγράμματα Μέτρων για την υλοποίησή τους ούτε έλαβαν υπόψη τους, όταν διαμορφώθηκαν, τη νομοθεσία για τις έγγειες βελτιώσεις, ούτε πρότειναν ουσιαστικά την αρμονική αξιοποίηση τους,
  2. Έργα που περιλαμβάνονται στα ΣΔΛΑΠ και τα Προγράμματα Μέτρων είναι άγνωστο αν εκτελούνται σύμφωνα με τις διατάξεις της νομοθεσίας των εγγείων βελτιώσεων που τα κατηγοριοποιούν σε Α, Β και Γ΄τάξεως.
  3. Οι φορείς διαχείρισης των υδάτινων πόρων προσδιορίστηκαν, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι διατάξεις για τις έγγειες βελτιώσεις, ενώ, με τις πληροφορίες που διαχέονται φαίνεται ότι επιδιώκεται να συγκεντρωθούν ακόμη περισσότερο και μάλιστα εκτός φορέων αυτοδιοίκησης και τοπικών οργανισμών στα χέρια του δημοσίου και των βραχιόνων που δημιουργεί στο όνομα άγνωστων σκοπιμοτήτων, όπως συμβαίνει τουλάχιστον στην Περιφέρεια Κρήτης,
  4. Η νομοθεσία για το έδαφος και τις συνιστώσες του, όπως προσδιορίστηκαν είναι επίσης άγνωστο σε πιο βαθμό έχουν προκαλέσει σιωπηρές τροποποιήσεις της νομοθεσίας των εγγείων βελτιώσεων, οι οποίες επίσης αποτελεί αντικείμενο διδακτορικής διατριβής για να εντοπιστούν,
  5. Οι αποκεντρωτικές αρμοδιότητες των ΟΕΒ, των Περιφερειών, των Δήμων και Τοπικών Κοινοτήτων, όπως προσδιορίζονται ισχνοποιούνται συνεχώς με αφαίρεση αρμοδιοτήτων από αυτούς τους φορείς και τυχαίες, χωρίς μελέτη και σχεδιασμό ανάθεσή τους σε άλλους.

 

Η χώρα μας, φαίνεται αδύναμη να συνειδητοποιήσει πως κρίσιμες παραλείψεις της και αποτυχημένες πολιτικές των κυβερνήσεων και με τις βαρύτατες ευθύνες της αντιπολίτευσης, που συνήθως εξαντλούν την δυναμική τους ως επί το πλείστον σε στείρο, καταγγελτικό λόγο, σχεδόν αμέσως μετά από την εκλογή κάθε κυβέρνησης εδώ και 10ετίες, κοστίζουν πολύ ακριβά και εξανεμίζουν κάθε προοπτική ανάπτυξης.

Ανάμεσα σ’αυτές τις πολιτικές διακρίνονται,

  • τα καταστροφικά προγράμματα (Καποδίστριας, Καλλικράτης, Κλεισθένης) που έχουν οδηγήσει αναπόφευκτα στη
  • συρρίκνωση της Αυτοδιοίκησης,
  • τη διάλυση των τοπικών κοινοτήτων,
  • την κατάργηση των Νομαρχιών,

 

  • η ανυπαρξία εθνικής στρατηγικής διαχείρισης του εδάφους και της γης και συναφώς η ανυπαρξία εθνικής, χωροταξικής στρατηγικής,

Η δυσκολία διαμόρφωσής και εφαρμογής της έχει οδηγήσει κάθε κυβέρνηση στο να επιχειρεί μόνο διαρκείς τροποποιήσεις ορισμένων κεντρικών νομοθετημάτων, χωρίς φαντασία και σχεδιασμό και στο ν΄ αναβάλλει διαρκώς  την εκπόνησή της ή με προσχήματα ή με υποσχέσεις σύστασης επιτροπών, που ή δεν συνιστώνται ή δεν λειτουργούν ή δεν παράγουν αποτέλεσμα.

 

Είναι χαρακτηριστικό να υπενθυμίσουμε, ότι αν και το 2001 η Ολομέλεια της Βουλής ψήφισε Εθνική Χωροταξική Στρατηγική, όμως καμιά κυβέρνηση έκτοτε αποφάσισε να την επικαιροποιήσει και προχωρήσει στην υλοποίησή της.

 

Όπως συνέβηκε και με τις πρόσφατες (2020) δύο σημαντικές εθνικές νομοθετικές ρυθμίσεις, η πρώτη για το Περιβάλλον και η δεύτερη για τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό της χώρας, με την μορφή πάλι τροποποιήσεων – επικαιροποιήσεων προγενέστερων ρυθμίσεων / τροποποιήσεων, που απλά γι άλλη μια φορά η δεύτερη επαγγέλλεται την εκπόνηση άλλης Εθνικής Στρατηγικής.   Την υπάρχουσα από το 2001 αγνοεί προκλητικά, σημειώνοντας μόνο, ότι την λαμβάνει υπόψη, ο «νομοθέτης» και εν καιρώ «θα εκπονήσει εθνική χωροταξική στρατηγική» !

Είναι προφανές από την ανάγνωσή τους και μόνο, ότι λείπει η συνειδητοποίηση της ευρωπαϊκής κατεύθυνσης για την εδαφική συνοχή, αλλά και  οποιαδήποτε προσπάθεια ολιστικής διαλειτουργικής διασύνδεσης της οικοσυστημικής συνιστώσας του εδάφους με τα υπόλοιπα στοιχεία των εγγείων βελτιώσεων και  του οικοσυστήματος γενικότερα, καθώς και οποιαδήποτε ουσιαστική μελέτη επιπτώσεων, από τις πυροτεχνηματικές ρυθμίσεις που αέναα παρατηρείται να γίνονται.

Η έλλειψη στρατηγικής και στις άλλες συνιστώσες του εδάφους και της γης

της γεωργίας, τις βοσκήσιμες εκτάσεις, τα δάση και την αλιεία, αλλά αυτό είναι αντικείμενο άλλης προσέγγισης, 

  • η έλλειψη διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης,
  • η καθυστέρηση εδώ και 10ετίες ρύθμισης του καθεστώτος των δασικών εκτάσεων,
  • η έλλειψη εθνικής βάσης δεδομένων για τις βοσκήσιμες εκτάσεις,
  • η έλλειψη ή ανεπάρκεια Συστημάτων Αναγνώρισης Αγροτεμαχίων,
  • η μη ή ανεπαρκής εφαρμογή ορθών γεωργικών πρακτικών,
  • η θεσμική απαξίωση και ουσιαστική εγκατάλειψη στην τύχη τους, των εγγείων βελτιώσεων και των φορέων τους,

  • το χαοτικό, παράλυτο, περιβάλλον διαχείρισης των υδάτινων πόρων

21 χρόνια μετά από την έκδοση της Οδηγίας και 18 μετά από την ενσωμάτωσή της στην εθνική νομοθεσία, η χώρα μας προσπαθεί να βρει το βηματισμό της, χωρίς να τα καταφέρνει.

Πολυδιάστατα προβλήματα την εμποδίζουν να διασφαλίσει συνθήκες συνεργασίας για τη διαχείριση των υδάτων στις περιοχές των λεκανών απορροής (ιδίως, η έλλειψη συνεκτικής οργάνωσης, η έλλειψη ικανοποιητικού θεσμικού πλαισίου, η αδυναμία άρθρωσης και εφαρμογής ουσιαστικών σχεδίων διαχείρισης και των προγραμμάτων μέτρων που έχει εγκρίνει, η υστέρηση στην συγκέντρωση, αξιολόγηση και αναφορά δεδομένων, αδυναμία ενεργοποίησης τοπικών φορέων και κατοίκων).

Ο Τομέας των υδάτινων πόρων είναι τεράστιος και σε σημασία και σε έκταση.  Αποτελεί αντικείμενο συνεχών προσεγγίσεων, σχεδιασμών, προτάσεων, εφαρμογών.

Αρκεί να επισημανθούν εδώ,

  • Η θεμελιακή Ενωσιακή κατεύθυνση η διαχείριση των υδάτινων πόρων να γίνεται σε επίπεδο λεκάνης απορροής έχει αγνοηθεί και η στοιχειώδης αρχική κατανομή αρμοδιοτήτων συνεχώς ανατρέπεται, είτε με την υδροκεφαλική γιγάντωση της Αποκεντρωμένης σε βάρος της αυτοδιοίκησης, είτε την εκχώρηση αρμοδιοτήτων σε βραχίονες του δημοσίου, όπως με την ανάθεση της εκτέλεσης ιδιαίτερα σημαντικών έργων, όπως το Φράγμα του Αποσελέμη ή η μελέτη των ΙΤΥΣ με προγραμματική σύμβαση κατά παράβαση μάλιστα του άρθρου 12 του νόμου περί δημοσίων συμβάσεων, μετά από αγνόηση των μηχανισμών των εγγείων βελτιώσεων.
  • ο αρνητικός σχολιασμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα υποβληθέντα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής και Προγράμματα Μέτρων, από το 2018,
  • η αδράνεια αναθεώρησής τους που διαρκεί μέχρι και σήμερα,
  • η μη λειτουργία του διακοσμητικού, αλλά μόνου οργάνου συμμετοχής τοπικών φορέων, του Συμβουλίου Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης,
  • η εκτέλεση γιγαντιαίων έργων, όπως του Αεροδρομίου Καστελίου, του ΒΟΑΚ, του Φράγματος Αποσελέμη, χωρίς την οργανική διασύνδεσή τους με τα στοιχεία του οικοσυστήματος και χωρίς την εφαρμογή των κανόνων της διαλειτουργικότητας,
  • τις άναρχες, αστόχαστες, χωρίς μελέτες, συστάσεις και καταργήσεις Οργανισμών «Ανάπτυξης» Κρήτης ή ΕΥΔΕ ή τις συνεχείς αντιμεταθέσεις αρμοδιοτήτων με πλήρη αγνόηση του ενωσιακού και εθνικού πλαισίου διαχείρισης των υδάτινων πόρων, των εγγείων βελτιώσεων και των στοιχείων τους.
  • η ρύπανση του εδάφους, των υδάτων και της ατµόσφαιρας και αποτελέσματά τους, όπως,η απώλεια άγριας πανίδας και χλωρίδας εξαιτίας ακατάλληλων γεωργικών πρακτικών και χρήσεων γης

….

Θα ήταν άδικο να μην σημειωθούν, ορισμένες φωτεινές εξαιρέσεις ατομικές πρωτοβουλίες και σκυτάλες και δραστηριότητες – σπόροι που φυτεύτηκαν, αλλά χάθηκαν και χάνονται δυστυχώς –εξαιτίας της ανικανότητας των κυβερνητών μας να τις συνεχίσουν και βελτιώσουν.

Σταχυολογούμε ανάμεσά τους,

  • την ψήφιση από την Ολομέλεια της Βουλής το 2001 της Εθνικής Χωροταξικής Στρατηγικής, που, όπως αναφέρεται σε άλλο σημείο είναι συνιστώσα που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στο θεσμικό πλαίσιο των εγγείων βελτιώσεων και όμως έγινε απλώς ιστορικό σημείο γραφικής αναφοράς ή αντικείμενο στείρων επαγγελιών, σε μεταγενέστερα νομοθετήματα, χωρίς ποτέ να υλοποιηθεί, ή
  • την οργάνωση και πρωτοβουλίες της ΕΛΓΟ Δήμητρα προς σωστές κατευθύνσεις, όπως με τη δημιουργία του Ινστιτούτου Εδαφοϋδατικών Πόρων και του Τμήματός του, των Εγγείων Βελτιώσεων, συνέχεια του Σταθμού των Εγγείων Βελτιώσεων που είχε δημιουργηθεί το 1960 ή για την επικαιροποίηση των προτύπων AGRO, ή για την έκδοση του ιδιαίτερα ενδιαφέροντος περιοδικού «ΔΗΜΗΤΡΑ», οι σελίδες του οποίου βρίθουν από την αγωνία και τη συνεισφορά των συνεργατών του για μια διαφορετική επόμενη μέρα ανάπτυξης των εγγείων βελτιώσεων. Δυστυχώς όλες είναι ασπονδύλωτες.  Η σπονδυλική στήλη που λείπει για ν’ αποκτήσουν προοπτική και να μην χάνονται, είναι η κατανόηση επί τέλους, ότι χωρίς ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο, «οὐδὲν χρήσιμά ἐστιν,  ὥσπερ λίθοι τε καὶ πλίνθοι καὶ ξύλα καὶ κέραμος ἀτάκτως ἐρριμμένα θα παραμένουν «λίθοι   ή
  • την προσπάθεια του Βουλευτή Καλογιάννη που υπέβαλε πρόταση νόμου το 2012 για την προστασία του εδάφους, που η Βουλή και η κυβέρνηση αγνόησαν.

 

 

Β.  Οι έγγειες βελτιώσεις και οι οικοσυστημικές συνιστώσες τους στο ενωσιακό περιβάλλον

  1. Γενικά

Την ίδια στιγμή παρατηρούμε και βιώνουμε κοσμογονικές ζυμώσεις, αλλαγές και βέλτιστες πρακτικές σε επίπεδο ενωσιακό και ηνωμένων εθνών στα επί μέρους στοιχεία του οικοσυστήματος, το έδαφος, τους υδάτινους πόρους και τη γεωργία, δηλαδή για τις συνιστώσες των εγγείων βελτιώσεων.

Image module

  1. Το έδαφος

Το έδαφος και η γη και η διαχείρισή του αποτελούσαν πάντα πεδίο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μια από τις προτεραιότητες του ενωσιακού θεσμικού πλαισίου, άρρηκτα συνδεμένη με την ανάγκη επίτευξης περιβαλλοντικών στόχων, που ναι μεν μέχρι πρότινος δεν επικεντρώνονταν ρητά στο έδαφος και τη γη, όμως η εστίαση σ’ αυτό προκύπτει από αποτελεσματικά μέτρα, όπως μείωσης της μόλυνσης, πρόληψης άλλων περιβαλλοντικών απειλών, ορθής διαχείρισης και αξιοποίησης των υδάτινων πόρων, διαμόρφωσης στρατηγικής για την Βιοποικιλότητα[1] κλπ.

 

Η θεματική στρατηγική για την προστασία του εδάφους προσδιορίζει τις βασικές απειλές του εδάφους στην ΕΕ ως διάβρωση, πλημμύρες και κατολισθήσεις, απώλεια οργανικής ύλης του εδάφους, αλατοποίηση, μόλυνση, συμπίεση, σφράγιση, απερήμωση και απώλεια της βιοποικιλότητας του εδάφους.

 

Αν και προηγούμενη προσπάθεια για την έκδοση μιας σχετικής Οδηγίας το 2006 δεν τελεσφόρησε, ήδη από τον περασμένο Απρίλιο έχει σημειωθεί μια εντυπωσιακή εξέλιξη με την έκδοση του Ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 28ης Απριλίου 2021 σχετικά με την προστασία του εδάφους με το οποίο καλείται η Επιτροπή να νομοθετήσει σχετικά.

 

Σ’ αυτό υπογραμμίζονται,

  • ο πολυλειτουργικός ρόλος του εδάφους (παροχή τροφίμων, δεξαμενή άνθρακα, πλατφόρμα για τις ανθρώπινες δραστηριότητες, παραγωγή βιομάζας, δεξαμενή βιοποικιλότητας, πρόληψη πλημμυρών και ξηρασίας, πηγή πρώτων υλών, φαρμακευτικών ουσιών και γενετικών πόρων, κύκλος του νερού και των θρεπτικών στοιχείων, αποθήκευση και φιλτράρισμα, διατήρηση γεωλογικής και αρχαιολογικής κληρονομιάς, κ.λπ.) και
  • η απορρέουσα ανάγκη προστασίας, βιώσιμης διαχείρισης και αποκατάστασής του, και διαφύλαξης της ικανότητάς του για εκπλήρωση των πολλαπλών ρόλων του μέσω σταθερών ευρωπαϊκών και διασυνοριακών επιπέδων ενδοκοινοτικής συνεργασίας και συνεργασίας με τρίτες χώρες –

 

Η ενσωμάτωση του ρόλου και αυτών των διαστάσεων του εδάφους στην προσπάθεια για τη διαμόρφωση μιας σύγχρονης στρατηγικής εγγείων βελτιώσεων είναι εφικτή αν στόχο αποτελέσει η ολιστική διαχείριση των επί μέρους στοιχείων των υδάτινων πόρων, του εδάφους και της γης με την υλοποίηση των κατευθύνσεων του το ενωσιακού θεσμικού πλαισίου, όπως, μεταξύ άλλων για,

 

 

  1. Η Γεωργία

Τόσο οι χρήσεις γης γενικότερα, όσο και η ΚΓΠ, που που ξεκίνησε το 1962 και αποτελεί εταιρική σχέση μεταξύ της γεωργίας και της κοινωνίας, καθώς και μεταξύ της Ευρώπης και των γεωργών της  είναι προφανές, ότι εμπίπτουν επίσης στο αντικείμενο των αναγκαίων θεσμικών ρυθμίσεων για τις έγγειες βελτιώσεις.

Η μισή έκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αποτελεί αντικείμενο γεωργικής εκμετάλλευσης, γεγονός που από µόνο του προβάλλει τη σημασία της γεωργίας, όχι μόνο για την εθνική οικονομία, αλλά και για το φυσικό περιβάλλον της ΕΕ.

Η γεωργία και η φύση αλληλεπιδρούν σε βάθος. Οι δεσµοί µεταξύ του πλούτου του φυσικού περιβάλλοντος και των γεωργικών πρακτικών είναι πολύπλοκοι.

Η γεωργία έχει συντελέσει ανά τους αιώνες στη δημιουργία και τη διατήρηση ποικιλίας πολύτιμων στοιχείων που σήµερα διαµορφώνουν τα περισσότερα τοπία της ΕΕ, αλλά και της χώρας μας και φιλοξενούν µεγάλο µέρος της πλούσιας άγριας πανίδας και χλωρίδας της.

 

Η γεωργία στηρίζει την πολύµορφη αγροτική κοινότητα, που αποτελεί βασικό στοιχείο πλούτου και πολιτισμού που μπορεί και πρέπει να διαδραµατίζει πρωτεύοντα ρόλο στη διατήρηση του περιβάλλοντος σε υγιή κατάσταση στο πλαίσιο των στόχων της ΚΓΠ,

  • στήριξης των γεωργών και βελτίωση της γεωργικής παραγωγικότητας, εξασφαλίζοντας σταθερό εφοδιασμό με οικονομικά προσιτά τρόφιμα·
  • διαφύλαξης των γεωργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να ζήσουν εύλογα·
  • συμβολής στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων·
  • διατήρησης αγροτικών περιοχών και τοπίων σε ολόκληρη την ΕΕ·
  • διατήρησης της αγροτικής οικονομίας ζωντανή με την προώθηση της απασχόλησης στη γεωργία, στις βιομηχανίες γεωργικών ειδών διατροφής και στους συναφείς τομείς.

 

  1. Ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός,

Καθώς, οι δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσης γης και δασοπονίας στο πλαίσιο για το κλίμα και την ενέργεια αποτελούν ειδικότερη διάσταση του στοιχείου του εδάφους, είναι προφανές, ότι συνδέονται άρρηκτα και αλληλοεπηρεάζονται από το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τον Χωροταξικό και Πολεοδομικό Σχεδιασμό (γενικά, ειδικά, περιφερειακά και τοπικά, χωροταξικά και πολεοδομικά σχέδια).  Αξίζει να υπογραμμιστεί η πρόβλεψη της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας διαχείρισης των στοιχείων του τοπίου στις πολιτικές χωροταξίας και ανάπτυξης·

Από το 1986 στόχος της πολιτικής για τη συνοχή είναι η ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής. Η συνθήκη της Λισαβόνας και η νέα υψηλού επιπέδου στρατηγική της ΕΕ (Ευρώπη 2020) εισήγαγαν μια τρίτη διάσταση: την εδαφική συνοχή.

Η Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή (2008) σηματοδότησε την έναρξη μιας ευρείας διαδικασίας διαβούλευσης η οποία συνεχίζεται ως σήμερα στο πλαίσιο τακτικών συνεδριάσεων στις οποίες συμμετέχουν εμπειρογνώμονες από ολόκληρη την Ευρώπη. Από το 2013 η εδαφική συνοχή θα αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα της πολιτικής για τη συνοχή με στόχο τη βελτίωσή της, με την προώθηση ειδικότερα μιας λειτουργικής προσέγγισης της ολοκληρωμένης ανάπτυξης των περιοχών ως χώρων διαβίωσης των πολιτών δίνοντας ώθηση σε πολιτικές με τοπική διάσταση μέσω του διατομεακού συντονισμού των πολιτικών και της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, από το τοπικό έως το ευρωπαϊκό επίπεδο, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία μεταξύ περιοχών με στόχο την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης βελτιώνοντας το επίπεδο γνώσεων για τις διάφορες περιοχές, με στόχο τον καλύτερο προσανατολισμό της ανάπτυξής τους

 

 

  1. Οι υδάτινοι πόροι

Στο δρόμο του από το βουνό στη θάλασσα και τους ποταμούς, το νερό απορρέει σε λεκάνες, περνώντας σύνορα, δημοτικά, νομών, περιφερειών και κρατών σε ορισμένες περιπτώσεις μέσω πλωτών οδών, υπογείως κλπ.  Στη διαδρομή τους επηρεάζουν τα οικοσυστήματα και τους ανθρώπους που ζουν και αισθάνονται το νερό, ως μέρος της ύπαρξής τους.

Ο κόσμος, η ήπειρός μας, η χώρα μας, η περιφέρεια, οι δήμοι και τα χωριά μας συναντούν ολοένα και πιο έντονη μια μεγάλη πρόκληση, την ανάγκη για σωστή διαχείριση του νερού, αυτού του σπάνιου πόρου που αποτελεί νευραλγικό μέρος του οικοσυστήματος.

Στην πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με γενικό ενωσιακό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον έως το 2020 «Ευημερία εντός των ορίων του πλανήτη μας» καταγράφεται, ότι “Τα δύο τρίτα σχεδόν των παγκόσμιων οικοσυστημάτων βρίσκονται σε παρακμή, ενώ υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η ανθρωπότητα έχει ήδη υπερβεί τα πλανητικά όρια για τη βιοποικιλότητα, την κλιματική αλλαγή και τον κύκλο του αζώτου. Υπάρχει πιθανότητα πλανητικού ελλείμματος νερού 40% έως το 2030, εκτός αν επιτευχθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά τη βελτίωση της αποδοτικότητας της χρήσης των πόρων. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος να επιδεινώσει η κλιματική αλλαγή τα προβλήματα αυτά, με υψηλό κόστος…. Ο ΟΟΣΑ έχει προειδοποιήσει ότι η συνεχιζόμενη υποβάθμιση και διάβρωση του φυσικού κεφαλαίου κινδυνεύει να προκαλέσει μη αναστρέψιμες αλλαγές που θα μπορούσαν να διακυβεύσουν δύο αιώνες ανόδου του βιοτικού επιπέδου και συνεπάγονται σημαντικές δαπάνες….”

Οι κάτοικοι, οι διαφορετικοί χρήστες του νερού και οι τοπικοί και περιφερειακοί φορείς – εκπρόσωποί τους (Περιφέρειες, Δήμοι, τοπικές κοινότητες, ΟΕΒ, μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί και άλλοι τοπικοί φορείς) αξιοποιώντας τοπικές και βασισμένες στην εμπειρία τους. γνώσεις θα έπρεπε να μπορούν να συνεργάζονται και να συνεισφέρουν με προτάσεις και λύσεις, ώστε να διαμορφώνεται και επικαιροποιείται μια εθνική στρατηγική, αλλά και για να εφαρμόζεται σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.  Όπως, για το πόσιμο νερό, την αποχέτευση, την άρδευση, τη γεωργία, διάφορα περιβαλλοντικά μέτρα.  Συνοπτικά, για τη διαμόρφωση σχεδίων  διαχείρισης των υδάτων και προγραμμάτων μέτρων.

Μια ολοκληρωμένη και συντονισμένη διαχείριση των υδάτων στη χώρα μας, προστασίας και βιώσιμης χρήση τους θα έπρεπε να βασίζεται στην οδηγία της ΕΕ για τα ύδατα και άλλων διεθνών οργανισμών, όπως ο ΠΟΥ, ο ΟΟΣΑ, τα Ηνωμένα Έθνη κλπ και θα έπρεπε να καλύπτει διαλειτουργικά και τις συνοδές Οδηγίες της ΕΕ, δηλαδή.

***

Γ. Το όραμα της επόμενης ημέρας

Το εγχείρημα μιας ριζοσπαστικής αναθεώρησης του θεσμικού πλαισίου των εγγείων βελτιώσεων είναι δύσκολο, αλλά απολύτως εφικτό, γεγονός που μπορεί να βάλει το θεμέλιο λίθο και για έναν απώτερο στόχο – όνειρο, τον Περιβαλλοντικό Κώδικα.

Αρκεί να υπάρξει απόφαση πραγμάτωσής του με την εκπόνηση μιας πολυδιάστατης, αλλά και συνεκτικής στρατηγικής ακολουθώντας τους πυλώνεν της, δηλαδή,

  • το σχεδιασμό,
  • την έρευνα,
  • την ολοκλήρωση και
  • την καλή νομοθέτηση.

Ο πρώτος πυλώνας, ο σχεδιασμός αν βασιστεί σε τέσσερις άξονες.

  • κατανόησης ότι δεν πρέπει να επιχειρηθεί αποσπασματικά για κάθε στοιχείο του οικοσυστήματος των εγγείων βελτιώσεων, χωρίς διασύνδεσή του με τα άλλα,
  • αναγνώρισης της σημασίας των τριών στοιχείων/συνιστωσών των εγγείων βελτιώσεων (έδαφος, υδάτινοι πόροι, γεωργίας), αλλά και των υπολοίπων, που συνθέτουν το οικοσύστημα του φυσικού περιβάλλοντος.
  • ύπαρξης της αναγκαίας πολιτικής βούλησης για την ολιστική διαμόρφωση της στρατηγικής, ώστε να καλύπτει τις ανάγκες, εκσυγχρονισμού των αντικειμένων των εγγείων βελτιώσεων, σύγχρονης διάρθρωση της διοίκησής τους και διαλειτουργικής σύνδεσης των οικοσυστημικών συνιστωσών τους μεταξύ τους και με τα άλλα στοιχεία του εν λόγω οικοσυστήματος
  • αποτελεσματικής αξιοποίησης σύγχρονων, σχεδιαστικών και χρηματοδοτικών εργαλείων (STEM, SHEQ, GRC, ηλ-διακυβέρνηση, PEST, ΤΠΕ, ΑΙ, TSI), που μπορούν να υποστηρίζουν την εκπόνηση μιας τέτοιας στρατηγικής,

 

 

Εργαλεία σχεδίασης και χρηματοδότησης

  1. Η προσέγγιση STEM

Οι αρχές για την ανάπτυξη δεξιοτήτων στον 21ο αιώνα, όπως σύγχρονα διδάσκονται και εφαρμόζονται περνούν μέσα από την αξιοποίηση των βασικών πυρήνων οργάνωσης, της Επιστήμης, της Τεχνολογίας, της Μηχανικής και των Μαθηματικών (Science, Technology, Engineering & Maths), που αποσκοπούν στην καλλιέργεια,

  • Δημιουργικότητας,
  • Κριτικής σκέψης
  • Συνεργασίας και
  • Επικοινωνίας

  1. Εργαλεία ανάλυσης PEST

Η ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων είναι βέβαιο ότι μπορεί να ενισχυθούν με τη χρήση αναγνωρισμένων και ευρέως εφαρμοζόμενων εργαλείων ανταλλαγής, ιδεών, ανάλυσης και κατηγοριοποίησης των πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και τεχνολογικών παραγόντων που επηρεάζουν όλα τα στοιχεία του οικοσυστήματος, ώστε να εξασφαλιστεί, ότι το θεσμικό πλαίσιο αντανακλά τις αντιλήψεις που εκφράζονται μ’ αυτή την κατηγοριοποίηση.

 

  1. Η προσέγγιση GRC (Government, Risk, Compliance)

Δεν είναι άλλη από την μεταφορά από το δημόσιο τομέα και την εφαρμογή στον εν λόγω σχεδιασμό των αρχών της Εταιρικής Διακυβέρνησης με σκοπό ν΄ αποτελέσει τη λύση για τις απαιτήσεις της Διακυβέρνησης, της διαχείρισης των Κινδύνων (ανάμεσα τους οποίους και εκείνου της κυβερνοασφάλειας), και της Συμμόρφωσης (GRC).

 

  1. Οι κανόνες της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης – η Διαλειτουργικότητα

Γενικά

Οι κανόνες της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, όπως η διαλειτουργικότητα, η ασφάλεια των πληροφοριακών συστημάτων και δικτύων, η προστασία των κρίσιμων υποδομών και των δεδομένων, η επαναχρησιμοποίηση των δεδομένων και άλλες διαστάσεις έχουν ιδιαίτερη αξία για τη συνειδητοποίηση των διαστάσεων που έχει το εγχείρημα της σχεδίασης του θεσμικού μανδύα διαχείρισης του οικοσυστήματος των εδαφοϋδατικών πόρων και της γεωργίας.

Η «διαλειτουργικότητα» (interoperability)[2] αποτελεί έναν κοσμογονικό καταλύτη, ικανό ν’ αλλάξει τους συσχετισμούς και τον τρόπο ανάπτυξης στον πλανήτη μας.

Αποτελεί γενικότερο δομικό εργαλείο άσκησης κοινοτικής πολιτικής από το 2010 και ήδη οι δυνατότητες της εφαρμογής του αρχίζουν και γίνονται αισθητές, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με την εντυπωσιακή εξέλιξη των ηλεκτρονικών επικοινωνιών και των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ), προσφέροντας θεαματικές λύσεις.

Όπως υπογραμμίζεται στο ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη, εμβληματικό πρόγραμμα της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η διαλειτουργικότητα έχει ουσιώδη σημασία για τη μεγιστοποίηση του κοινωνικού και οικονομικού δυναμικού των ΤΠΕ και κατά συνέπεια. η επιτυχία του ψηφιακού θεματολογίου για την Ευρώπη θα είναι δυνατή μόνον εάν εξασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα.

Στην έννοια της, συνυπάρχουν τέσσερις διαστάσεις, η νομική, η οργανωσιακή, η σημασιολογική και η τεχνική, η αρχιτεκτονική της και οι συμφωνίες που συνάπτονται για την υλοποίηση λύσεων που την αξιοποιούν

Είναι δομικό στοιχείο της τεχνητής νοημοσύνης την οποία υποστηρίζει, επιτρέποντας ασύγκριτα ποιοτικότερη καταγραφή και αξιοποίηση μεγάλων δεδομένων και εργαλείων της, όπως με διαστάσεις της τεχνητής νοημοσύνης, όπως η «βαθιά» και η «μηχανική μάθηση», η ενσυναίσθητη ή ασυναίσθητη εκμάθηση από την παρατήρηση περιοδικών μοτίβων (implicit pattern learning) κλπ.

Στο πλάτος της έννοιάς της, συναντούμε, ειδικότερους ορισμούς, όπως «λύσεις διαλειτουργι­κό­τη­τας», «εκκολαπτηρίου λύσεων», «γέφυρας λύσεων», «κοινά πλαίσια», «κοινές υπη­ρε­σίες», «δράσεις», «έργο», «συνοδευτικά μέτρα» κλπ.  Όλοι σχετίζονται με την κοινή χρήση των εμπειριών καθώς και με την ανταλλαγή και προαγωγή ορθών πρακτικών για την προώθηση της περαιτέρω χρήσης των υφιστάμενων λύσεων διαλειτουργικότητας που στοχεύουν στην οικοδόμηση κοινοτήτων, την ανάπτυξη ικανοτήτων και τη δημιουργία συνεργειών.

Η αξιοποίηση των αρχών της διαλειτουργικότητας, είναι προφανές, ότι συγκαταλέγεται ανάμεσα στα βασικά εργαλεία / μεθοδολογία για τη διαχείριση των εγγείων βελτιώσεων και των οικοσυστημικών συνιστωσών τους (έδαφος, υδάτινοι πόροι, γεωργίας), που αναζητούν επειγόντως πια ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο.

 

  1. Οι κανόνες της καλής νομοθέτησης

Ο χρόνος έχει αποδείξει ότι,

  • ούτε η παραίνεση του Ροϊδη «Εις νόμος απαιτείται εις αυτήν τη χώραν,ο οποίος να επιτάσσει την εφαρμογήν όλων των υπολοίπων νόμων»,
  • ούτε προγράμματα όπως το REFIT (μέρος του θεματολογίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής γιατη βελτίωση της νομοθεσίας),
  • ούτε η λεκτική μεταφορά του στο εθνικό δίκαιο με νόμους παλιότερους και ήδη εκείνον του «επιτελικού κράτους», τον 4670/2019,

έχουν σταθεί ικανές συνθήκες, ώστε να εξαλειφθεί η κακοδαιμονία που κυριαρχεί σ’ αυτή τη χώρα,  που έχει όνομα:

«να μην εφαρμόζονται οι νόμοι».

Κακοδαιμονία που επιτείνεται από το γεγονός, ότι κάθε νέα νομοθεσία επιπλέον χαρακτηρίζεται από αποσπασματικότητα, φλυαρία, έλλειψη φαντασίας και οράματος, έλλειψη στρατηγικής.

Η διαχείριση / αντιμετώπιση, εν τούτοις των απαισιόδοξων αυτών διαστάσεων είναι εφικτή με μια πολιτική βούληση εφαρμογής των κανόνων της καλής νομοθέτησης, όπως ιδίως,

(α) της αναλογικότητας (καταλληλότητα, αναγκαιότητα, εύλογη σχέση μέσου και σκοπού),

(β) της απλότητας και σαφήνειας του περιεχομένου των ρυθμίσεων,

(γ) της αποφυγής αντιφατικών ρυθμίσεων ή ρυθμίσεων που αποκλίνουν από τη γενική πολιτική,

(δ) της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας της ρύθμισης,

(ε) της διαφάνειας μέσω της προσβασιμότητας στις ρυθμίσεις και της δυνατότητας υποβολής προτάσεων σχετικών με αυτές, κατά το στάδιο της κατάρτισης και της αξιολόγησης της εφαρμογής τους (ανοιχτή διαδικασία),

(στ) της επικουρικότητας και λογοδοσίας μέσω του σαφούς προσδιορισμού των αρμόδιων οργάνων εφαρμογής των ρυθμίσεων,

(ζ) της ασφάλειας δικαίου,

(η) της ισότητας των φύλων,

(θ) της δημοκρατικής νομιμοποίησης,

(ι) της οργάνωσης και διεξαγωγής των αναγκαίων διαβουλεύσεων.

(κ) της μελέτης επιπτώσεων,

(λ) των κανόνων ανάκτησης του κόστους των ρυθμίσεων.

 

  1. Η χρηματοδότηση του εγχειρήματος με ενωσιακούς και εθνικούς πόρους,

Το αντικείμενο της τεχνικής υποστήριξης που θα ζητηθεί είναι η  ένταξη του εγχειρήματος ριζοσπαστικής αναθεώρησης του θεσμικού πλαισίου των εγγείων βελτιώσεων στο Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης (Technical Support Instrument Annual Conference), ως του κεντρικού άξονα για την οργάνωση και λειτουργία τους στη ενωσιακή βάση των κατευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις συνιστώσες του οικοσυστήματος του φυσικού περιβάλλοντος, των υδάτινων πόρων, του εδάφους και της γεωργίας και με τη διασύνδεσή του με τις λοιπές συνιστώσες τους, όπως αυτές προσδιορίζονται στις οδηγίες των υδάτινων πόρων και του εδάφους και στις συνεχόμενες με αυτές ειδικότερες οδηγίες και υποστηρίζονται από βέλτιστες πρακτικές και τις κατευθύνσεις των ηνωμένων εθνών.

 

Όπως έχει ήδη από τον Ιούνιο ανακοινωθεί, η Επιτροπή έχει προκηρύξει νέα πρόσκληση του Μέσου (TSI) στα κράτη μέλη για τη στήριξη των μεταρρυθμιστικών έργων τους το 2022.

 

Έως τις 31 Οκτωβρίου 2021

στο πλαίσιο της πρόσκλησης, τα κράτη μέλη μπορούν να υποβάλουν αιτήσεις για την παροχή τεχνικής υποστήριξης με στόχο την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων σε μεγάλο εύρος τομέων, όπως στην ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση, στην πολυμορφία, στη δημόσια και την ιδιωτική χρηματοδότηση, στη μετανάστευση, στο επιχειρηματικό περιβάλλον, στην υγεία ή στην εκπαίδευση.

Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να ζητήσουν στήριξη μέσω του TSI για την κατάρτιση και την εκτέλεση των σχεδίων τους ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Η ετήσια πρόσκληση του TSI είναι ανοικτή σε κάθε αίτηση δημόσιας αρχής κράτους μέλους.

Είναι αυτονόητο, ότι η σκέψη είναι ενδεικτική.  Η χρηματοδότηση ενός τόσο σημαντικού εγχειρήματος μπορεί να επιδιωχθεί, όχι μόνο από το TSI, αλλά και από κάθε δυνητική πηγή χρηματοδότησης, εθνική ή ενωσιακή, δημόσια ή ιδιωτική.

 

Επίλογος.

Ο σκοπός του άρθρου δεν είναι μόνο η διαμαρτυρία,  Είναι η πρόθεση συμβολής για την ανάδειξη της αναγκαιότητας να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο για τις έγγειες βελτιώσεις με ολιστική περιβαλλοντική αντίληψη, που θα καθορίζει σύγχρονους κανόνες λειτουργίας και διοίκησης των επί μέρους στοιχείων των εγγείων βελτιώσεων (έδαφος, υδάτινοι πόροι και γεωργία) στη βάση διαλειτουργικής διασύνδεσής τους και με άλλα βιοτικά και αβιοτικά μέρη του οικοσυστήματος και με τη δόμησή του θα διασφαλίζει και την εφαρμογή του.

Η προσέγγιση αυτού του οράματος στο σύνολό του ένα ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα, εξαιτίας της υπάρχουσας «βαβελικής» εθνικής νομοθεσίας, των δυσχερειών επίτευξης μιας διαλειτουργικής διασύνδεσης, αλλά και της αναγκαιότητας και εγγενούς δυσχέρειας, το πραγματικά εκσυγχρονισμένο θεσμικό πλαίσιο να καλύπτει τέτοιας έκτασης φυσικό αντικείμενο.

Η επιτυχία του εγχειρήματος εξαρτάται από τη σχεδίαση μιας στρατηγικής, αντίστοιχων δράσεων και προγραμμάτων μέτρων που την υλοποιούν που προϋποθέτουν με τη σειρά τους την ικανότητα αξιοποίησης σύγχρονων εργαλείων σχεδιασμού και χρηματοδότησης.

Η επιτυχία της προσπάθειας θα είναι ένα νέο σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο για τις έγγειες βελτιώσεις, ένα όχημα αειφορίας που θα μας ταξιδέψει στο μέλλον για να το βρουν γενιές που περιμένουμε να έρθουν για να ζήσουν.

Που ίσως να είναι και ο προθάλαμος ενός ονείρου, οράματος, της που καλούμαστε να διαμορφώσουμε, στη βάση υπαρχόντων κατευθύνσεων, προτύπων / βέλτιστων πρακτικών, της δημιουργίας ενός Περιβαλλοντικού Κώδικα.

 

Σεπτέμβριος 2021

Μιχάλης Τσαγκατάκης

[1] Η βιοποικιλότητα είναι η εξαιρετική ποικιλία της ζωής στη Γη: από τα μεγάλα τροπικά δάση του πλανήτη μέχρι τα μικρά πάρκα και τους κήπους, και από τη γαλάζια φάλαινα μέχρι τους μικροσκοπικούς μύκητες. Εμείς οι άνθρωποι είμαστε μέρος αυτού του ιστού ζωής και εξαρτιόμαστε πλήρως από αυτό: μας δίνει την τροφή που τρώμε, φιλτράρει το νερό που πίνουμε και παρέχει τον αέρα που αναπνέουμε. Η φύση είναι εξίσου σημαντική για την πνευματική και τη σωματική μας ευεξία, καθώς επίσης και για την ικανότητα της κοινωνίας μας να αντεπεξέρχεται στις παγκόσμιες αλλαγές, τις απειλές κατά της υγείας και τις καταστροφές. Χρειαζόμαστε τη φύση στη ζωή μας. Δίνοντάς της τον χώρο που χρειάζεται, θα έχουμε υγιείς και ανθεκτικές κοινωνίες.

 

[2] Ως «διαλειτουργικότητα» νοείται η ικανότητα «ανόμοιων» και διαφορετικών οργανισμών να αλληλεπιδρούν προς την κατεύθυνση της επίτευξης αμοιβαίως ωφέλιμων και συμφωνημένων κοινών στόχων, οι οποίοι αφορούν την ανταλλαγή πληροφοριών, δεδομένων και γνώσεων μεταξύ των εν λόγω οργανισμών διά μέσου των επιχειρησιακών διαδικασιών που υποστηρίζουν·